Thụy My
26/7/2022
La Croix và Les Echos tóm tắt : Được ký kết với sự hiện diện của tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, thỏa thuận, kéo dài bốn tháng và tự động gia hạn, rất được cộng đồng quốc tế chờ đợi, vì Nga và Ukraina cung cấp 30 % lượng lúa mì trên thế giới. Đây là một bước tiến ngoại giao, cho dù Ukraina khẳng định không ký trực tiếp bất kỳ văn bản nào với Nga, mà mỗi bên chỉ cam kết với Liên Hiệp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.
Dự kiến một hành lang an toàn sẽ được thiết lập trên Hắc Hải, từ ba hải cảng Ukraina là Odessa, Pivdenny, Chornomorsk. Những chuyến tàu đi từ đây được các chiến hạm Ukraina hộ tống cho đến khi ra khỏi lãnh hải, được kiểm tra ở các cảng Thổ Nhĩ Kỳ để bảo đảm với Matxcơva là không chở vũ khí trước khi bốc ngũ cốc lên tàu ở Ukraina. Kiev và Matxcơva cam đoan không tấn công. Thế nhưng ngay hôm sau, Nga đã bắn bốn hỏa tiễn vào cảng Odessa, trong đó có hai chiếc bị phòng không Ukraina bắn chận trước khi đến mục tiêu.
Vladimir Putin đã « nhổ vào mặt Liên Hiệp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ », đó là tuyên bố của phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Ukraina, Oleg Nikolenko. Matxcơva ban đầu chối nhưng sau đó nhìn nhận đã tấn công vào Odessa ngày thứ Bảy 23/07 khi chữ ký còn chưa ráo mực. Sau vụ oanh kích, tổng thống Ukraina tố cáo việc này chứng tỏ « dù Nga nói hay hứa hẹn điều gì, họ đều tìm ra cách để không áp dụng ». Người đứng đầu ngành ngoại giao châu Âu Josep Borrell khẳng định « Nga hoàn toàn bất chấp luật pháp quốc tế ».
Lúa mì Ukraina và« địa ngục » logistic
Trong bài phóng sự « Tại Ukraina, lúa mì vạch ra những con đường mới », đăng trước khi xảy ra vụ Nga oanh kích, đặc phái viên Le Monde thuật lại cả một hệ thống logistic mới đã được hình thành, huy động mọi phương tiện từ phà, xe tải đến các cảng nằm dọc theo dòng sông Danube, để xuất khẩu ngũ cốc.
Tại Bessarabie nằm ở vùng cực tây nam Ukraina, có một câu chuyện tiếu lâm được lan truyền suốt các cảng bên dòng Danube. Một ông vua, một doanh nhân và một người làm dịch vụ logistic xuống địa ngục. Quỷ sứ cho biết mỗi người được gọi một cuộc điện thoại duy nhất về dương thế và phải trả tiền. Ông vua gọi cho hoàng hậu, doanh nhân gọi cho người phó để chọn người thay thế. Giá của cuộc gọi là 1 triệu đô la. Người làm logistic thì gọi về cảng : « Đã có toa xe lửa nào chưa ? Tàu biển có đến đúng giờ không ? Giấy phép có chưa ? Còn người lái phà thì sao ? ». Quỷ sứ đưa hóa đơn : 1 đô la. Ông vua và doanh nhân phản đối, nhưng quỷ trả lời : « Quý vị gọi đi quốc tế, còn ông này gọi nội địa, từ địa ngục này sang địa ngục khác ».
Bessarabie là « địa ngục » của những người làm công việc hậu cần và những thương gia cố gắng bằng mọi cách đưa ngũ cốc ra khỏi nước Ukraina đang bị xâm lược, để cứu nhiều nước khỏi nạn đói. Đồng thời cũng tránh cho hàng ngàn nông dân Ukraina khỏi bị phá sản. Bãi biển Izmail nằm ở hữu ngạn một nhánh sông Danube vẫn mang vẻ yên bình, dù đầy những « ijak » tức những con « nhím thép » nhằm ngăn xe tăng Nga đổ bộ. Bờ sông bên kia là Rumani, không ai tin Nga dám thả bom sát cạnh một quốc gia thành viên NATO như thế.
Thường trực trên 45 nhóm Viber, WhatsApp…để điều độ
Trong các khách sạn hay những căn nhà cho thuê dọc theo sông, các thương gia suốt ngày dán chặt vào điện thoại. Do những ngôi làng nhỏ này không có khả năng trữ quá nhiều, cần phải điều độ những con tàu, chuyến phà, xe tải… Một nhà buôn nói : « Với 140 chiếc tàu đang chờ ngoài khơi Sulina, làm thế nào chắc chắn được tàu của mình đến đúng giờ đã định, giấy phép thì khó xin, các xe tải đậu rải rác nhiều nơi và phải dỡ hàng xuống. Tôi luôn có mặt trên 45 nhóm Viber, Telegram, WhatsApp để xử lý các hợp đồng và việc vận chuyển. Đầu tôi sắp vỡ tung mất ».
Trên những con đường hẹp dẫn đến các cảng nhỏ của Ukraina bên dòng Danube, hàng mấy chục ngàn chiếc xe tải phủ bạt chạy theo một luồng bất tận. Hầu hết những người Ukraina mà nhà báo gặp dọc đường đều không tin vào thỏa thuận vừa ký. Một doanh nhân nói : « Không thể nào tin được Putin. Hành lang lúa mì ở Hắc Hải chỉ an toàn khi nào Nga bại trận ».
Tháng Sáu, 44 % trong số 2 triệu tấn ngũ cốc đã được xuất đi nhờ những cảng nhỏ bé đang ngủ quên này, giờ đây trở thành trái tim của một sự chuyển đổi logistic khổng lồ. Ban đầu, vào cuối tháng Ba Izmail vẫn kết nối được với đường sắt. Nhưng Nga quyết tâm ngăn không cho ngũ cốc Ukraina ra khỏi nước, đã phá hủy cầu Zatoka, cắt đứt con đường duy nhất đến nhà ga. Từ đó đến nay, các xe tải phải đi theo một hành lang xuyên qua Moldova 12 km để đến phần đất thuộc Ukraina của Bessarabie. Nhiều công ty ở Odessa, Mykolaiv, Kherson đã chuyển về đây. Một trong những ông chủ lớn thuộc lãnh vực này cho biết vẫn chưa hoàn hồn với chuyến đi từ Mykolaiv : một hỏa tiễn rơi xuống cách xe ông chỉ vài chục mét.
Quân đội Ukraina tiến dần quanh Kherson
Le Monde nhận định Vladimir Putin qua việc bắn hỏa tiễn muốn chứng tỏ mình vẫn là người quyết định. Tuy vậy, ông không có lợi gì khi phá hoại thỏa thuận. Một mặt, Putin được phương Tây nới lỏng gọng kềm cho xuất khẩu của Nga, mặt khác, phù hợp với luận điệu tuyên truyền lâu nay rằng Matxcơva không gây khó khăn về việc cung ứng ngũ cốc cho các nước châu Phi và châu Á. Ngoại trưởng Sergueï Lavrov vừa khởi đầu chuyến công du từ hôm qua 24/02 để trấn an các nước tiêu thụ lúa mì. Thế nên, theo Le Monde, duy trì một không khí bất an ở các cảng Ukraina sẽ phản tác dụng, nhắc nhở tính cách cay độc và khó đoán của Vladimir Putin. Ngược lại, nhà phân tích tài chánh Tim Ash trên Les Echos cho rằng Nga có lợi khi chận lúa mì Ukraina, vì họ sẽ bán được hàng của mình với giá cao hơn.
Về mặt quân sự, phóng sự của Le Figaro mô tả « Cuộc phản công từng bước một của quân đội Ukraina xung quanh Kherson ». Những trận oanh tạc của Nga đã giảm bớt phần nào nhờ hệ thống Himars của Mỹ đã phá hủy nhiều kho đạn khiến quân Nga rối loạn. Khoảng 25 ngôi làng đã được giải phóng trong hai tháng qua. Tuy nhiên, vẫn còn những đợt pháo lớn, binh sĩ Ukraina phải đào hào như thời Đệ nhất Thế chiến. Nhà phân tích Mykola Bielieskov giải thích, lực lượng Ukraina tiến lên theo từng khu vực một cách có phương pháp. Chiến lược này tuy mất thời gian, nhưng đã tỏ ra hiệu quả ở Kharkov. Điều quan trọng là tấn công vào hậu cứ của Nga để cắt đường tiếp tế và quân tiếp viện.
