Written By
12 tháng 1 2023
Giải Nobel Hòa bình năm 1973 cho nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ Henry Kissinger và ông Lê Đức Thọ của Bắc Việt Nam, một trong những giải gây tranh cãi nhất trong lịch sử của giải này, đã được trao khi biết rõ rằng Chiến tranh Việt Nam khó có thể kết thúc sớm, các tài liệu mới được công bố cho thấy, theo Reuters.
Các đề cử cho Giải Nobel Hòa bình vẫn được giữ bí mật trong 50 năm. Vào ngày 1/1, các tài liệu về giải thưởng được trao cho ông Kissinger và trưởng đoàn đàm phán của Hà Nội, ông Lê Đức Thọ, được cung cấp theo yêu cầu.
Lê Đức Thọ và bài học sử dụng người tài cho Việt Nam
Hiệp định Paris: ‘Nam Bắc VN cùng vi phạm’?
Nhà văn Vũ Thư Hiên: Vụ Xét lại chống Đảng và vai trò Lê Đức Thọ
Vì sao ông Lê Đức Thọ từ chối nhận Nobel Hòa bình 1973?
Quyết định này đã gây sốc cho nhiều người vào thời điểm đó vì Kissinger, lúc đó là cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ và là ngoại trưởng dưới thời Tổng thống Richard Nixon, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược quân sự của Hoa Kỳ trong giai đoạn cuối của chiến tranh Việt Nam 1955-1975.
Stein Toennesson, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo, người đã xem xét các tài liệu, nói với Reuters: “Tôi giờ thậm chí còn ngạc nhiên hơn lúc đó, rằng ủy ban có thể đưa ra một quyết định tồi tệ như vậy.”
Ông Kissinger và ông Lê Đức Thọ đã đạt được Hiệp định Paris vào tháng 1/1973, theo đó Washington hoàn thành việc rút quân khỏi miền Nam Việt Nam sau khi đã chấm dứt phần lớn các cuộc tấn công và tránh xung đột với Cộng sản miền Bắc trước tình hình tinh thần quân đội ngày càng sa sút và các cuộc biểu tình phản chiến lớn ở Mỹ.
Nhưng lệnh ngừng bắn được quy định trong hiệp định đã sớm bị cả miền Bắc và miền Nam Việt Nam phớt lờ. Miền Nam từ chối ký thỏa thuận và cho rằng bị phản bội do quân cộng sản Bắc Việt không bị buộc phải rút khỏi miền Nam.
Chiến tranh tiếp tục ác liệt với quân Bắc Việt nhanh chóng tiến vào miền Nam – giờ đây phải chiến đấu mà không có sự hỗ trợ quan trọng của Hoa Kỳ và bị suy yếu bởi tình trạng hỗn loạn và tham nhũng của nhà nước.
Giao tranh chỉ kết thúc vào ngày 30/4/1975 sau khi các lực lượng Bắc Việt chiếm được Sài Gòn, gây ra một cuộc sơ tán hỗn loạn và nhục nhã của những người Mỹ và các đồng minh bằng trực thăng từ sân thượng Đại sứ quán Hoa Kỳ.
Ông Lê Đức Thọ từ chối Giải thưởng Hòa bình với lý do chưa có hòa bình. Hai trong số năm thành viên của Ủy ban Nobel Na Uy – tất cả hiện đã chết – đã từ chức để phản đối.
Ông Kissinger, dù nhận giải thưởng, đã không đến Na Uy để dự buổi lễ và sau đó đã cố gắng trả lại giải thưởng.
Ông Lê Đức Thọ, qua đời ở tuổi 78 vào năm 1990, là một tướng lĩnh, nhà ngoại giao và là thành viên Bộ Chính trị cầm quyền của Bắc Việt Nam. Ông giám sát cuộc nổi dậy của Việt Cộng ở miền Nam chống lại chính quyền Sài Gòn từ cuối những năm 1950, và sau đó là cuộc tấn công quyết định của miền Bắc năm 1974-1975 mang lại sự thống nhất dưới sự cai trị của Hà Nội.
Ông Kissinger, 99 tuổi và vẫn là một nhà bình luận nổi tiếng về chính sách đối ngoại và giải quyết xung đột, bao gồm gần đây nhất là cuộc chiến Ukraine, đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận về việc công bố hồ sơ Nobel Hòa bình năm 1973.
Biết rằng giải thưởng có thể không xứng đáng
Các bài báo, được Reuters xem xét, tiết lộ ông Kissinger và ông Thọ được một thành viên của ủy ban Nobel, học giả người Na Uy John Sanness, đề cử vào ngày 29/1/1973 – hai ngày sau khi ký kết hiệp định Paris.
Hàng nghìn người có thể đề cử các ứng cử viên cho giải thưởng, bao gồm một số giáo sư, người từng đoạt giải Nobel và nguyên thủ quốc gia.
“Lý do của tôi là sự lựa chọn này sẽ nhấn mạnh điều tích cực rằng các cuộc đàm phán đã dẫn đến một thỏa thuận sẽ chấm dứt xung đột vũ trang giữa Bắc Việt Nam và Hoa Kỳ,” Sanness viết trong bức thư đánh máy bằng tiếng Na Uy của mình.
Nhưng ông Sanness, người qua đời năm 1984, nói thêm: “Tôi biết rằng chỉ trong thời gian tới người ta mới hiểu rõ (loại) ý nghĩa mà các hiệp định sẽ có trong thực tế.”
Toennesson nói rằng thư đề cử và các báo cáo được chuẩn bị về ông Kissinger và ông Thọ cho các cuộc thảo luận của ủy ban cho thấy họ “nhận thức đầy đủ” rằng các hiệp định “không có khả năng được giữ vững”.
Ông nói: “Giải thưởng được trao cho Kissinger vì đã đưa Hoa Kỳ ra khỏi Việt Nam… mà không có bất kỳ giải pháp hòa bình nào ở Nam Việt Nam. Ông nói, ông Thọ được đề cử vì ban hội thẩm cảm thấy “không thể trao nó cho một mình Kissinger”.
“Ông ấy (Kissinger) cần một đối tác và sau đó họ bổ sung thêm Lê Đức Thọ, người mà họ biết rất ít. Báo cáo về (ông ấy) khá yếu,” Toennesson nói thêm.
Trong số các tài liệu được công bố có bức điện tín gốc mà ông Thọ gửi từ Hà Nội cho biết ông “không thể” nhận Giải thưởng Hòa bình.
Ông Thọ viết: “Khi hiệp định Paris về Việt Nam được tôn trọng, không còn tiếng súng và hòa bình thực sự được thiết lập ở miền Nam Việt Nam, tôi sẽ xem xét việc nhận giải thưởng này”.
Sự can thiệp quân sự của Hoa Kỳ vào Việt Nam vào đầu những năm 1960 được coi là một động thái nhằm ngăn chặn sự lan rộng của Chủ nghĩa Cộng sản.
Cuối cùng, hiệp định Paris đã đóng dấu lối thoát của Hoa Kỳ khỏi khỏi một cuộc chiến bị nhiều người trong nước chỉ trích là một vũng lầy gây chia rẽ và tốn kém vô cùng, nhưng đã không làm im tiếng súng hay mang lại một nền hòa bình được đàm phán ở Việt Nam.
Vào ngày 1/5/1975, một ngày sau khi Sài Gòn sụp đổ, kết thúc chiến tranh, Kissinger đã cố gắng trả lại giải thưởng, thông qua một bức điện của Hoa Kỳ tới ủy ban Nobel, trong đó ông nói rằng “hòa bình mà chúng tôi tìm kiếm thông qua các cuộc đàm phán đã bị đảo lộn bằng vũ lực” .
Ủy ban từ chối nhận lại giải thưởng.
Theo BBC