Written By
Tốt, Xấu hoặc Xấu xí
Các sinh vật cực nhỏ—bao gồm vi khuẩn, nấm và virus—có thể khiến bạn mắc bệnh. Nhưng điều bạn có thể không nhận ra là hàng ngàn tỷ vi khuẩn đang sống trong và trên cơ thể bạn ngay lúc này. Hầu hết không làm hại bạn. Trên thực tế, chúng còn giúp bạn tiêu hóa thức ăn, bảo vệ khỏi nhiễm trùng và thậm chí duy trì sức khỏe sinh sản của bạn. Chúng ta có khuynh hướng tập trung vào việc tiêu diệt vi khuẩn xấu. Nhưng chăm sóc những loại vi khuẩn tốt có thể còn quan trọng hơn.
Bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng số vi khuẩn trong người của bạn thực sự nhiều hơn tế bào của chính bạn theo tỷ lệ 10 trên 1. “Ước tính hiện tại là con người có 10 ngàn tỷ tế bào người và khoảng 100 ngàn tỷ tế bào vi khuẩn,” Tiến sĩ Martin J. Blaser Trường Đại Học Y Dược New York cho biết. .
Các kỹ thuật mới cho phép các nhà khoa học nghiên cứu các cộng đồng vi sinh vật phong phú này và gen của chúng—gọi là “vi sinh vật”. Năm 2007, NIH (National Institutes of Health) đã khởi động Dự án Hệ Vi Sinh Vật của con người để nghiên cứu vi khuẩn trong và trên cơ thể.
Đầu năm nay, các nhà nghiên cứu từ gần 80 tổ chức đã công bố một loạt báo cáo mang tính bước ngoặt. Họ phát hiện ra rằng hơn 10.000 loài khác nhau có trong cơ thể con người. Hệ vi sinh vật thực sự cung cấp nhiều gen góp phần vào sự sống còn của con người hơn chính bộ gen của con người (8 triệu so với 22.000). Con người cần vi khuẩn và gen của chúng nhiều hơn hầu hết chúng ta nghĩ.
Một trong những điều quan trọng nhất mà vi khuẩn làm lợi cho chúng ta là giúp tiêu hóa. Sự kết hợp của các vi khuẩn trong ruột của bạn có thể ảnh hưởng đến mức độ bạn sử dụng và dự trữ năng lượng từ thực phẩm. Trong các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm, việc chuyển vi khuẩn từ một số con chuột béo phì sang những con chuột bình thường dẫn đến kết quả là làm tăng lượng mỡ ở những con chuột bình thường.
Blaser và các đồng nghiệp của ông lo ngại rằng những thay đổi trong hệ vi sinh vật ở giai đoạn đầu đời của con người húng ta có thể gây ra các vấn đề về sự nặng cân sau này. Blaser nói: “Chúng ta đang ở giữa một đại dịch béo phì rất nghiêm trọng. “Nó xảy ra tương đối gần đây, nó phổ biến ở Hoa Kỳ và trên toàn thế giới, lượng calo tăng lên và giảm tập thể dục dường như không đủ để giải thích hiện tượng này.”
Ông nói, chúng ta có thể đang thay đổi làm cho hệ vi sinh vật của mình trở nên tồi tệ hơn bằng cách sử dụng thuốc kháng sinh quá thường xuyên. Trong một nghiên cứu gần đây do NIH tài trợ, nhóm của Blaser đã phát hiện ra rằng liệu pháp kháng sinh liều thấp đã ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột của chuột non. Thuốc kháng sinh cũng làm thay đổi cách chuột sử dụng đường và chất béo. Sau 7 tuần, những con chuột được điều trị có lượng chất béo nhiều hơn tới 15% so với những con chuột không được điều trị. Nghiên cứu này và các nghiên cứu khác cho thấy vi khuẩn đường ruột có thể ảnh hưởng đến cả sự thèm ăn và cách bạn sử dụng năng lượng trong thực phẩm.
Trong công việc liên quan, Tiến sĩ Leonardo Trasande, Blaser và các đồng nghiệp đã phân tích dữ liệu từ hơn 11.000 trẻ em. Mặc dù kết quả không thuyết phục, nhưng họ cho rằng trẻ sơ sinh dùng kháng sinh có thể tăng nguy cơ bị thừa cân. Sẽ cần nhiều công việc hơn để xác nhận kết nối này.
Trasande nói: “Vi khuẩn trong ruột của chúng ta có thể đóng vai trò quan trọng trong cách chúng ta hấp thụ calo. “Việc tiếp xúc với thuốc kháng sinh, đặc biệt là khi còn nhỏ, có thể tiêu diệt vi khuẩn lành mạnh ảnh hưởng đến cách chúng ta hấp thụ chất dinh dưỡng vào cơ thể và nếu không sẽ khiến chúng ta gầy đi.”
Vi khuẩn cũng rất quan trọng đối với làn da của bạn, một trong những tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể chống lại bệnh tật và thương tích. Sức khỏe làn da phụ thuộc vào sự cân bằng tinh tế giữa các tế bào của chính bạn và các vi khuẩn sống trên bề mặt của nó.
Tiến sĩ Julie Segre của NIH cho biết: “Về cơ bản, các vi khuẩn có lợi sẽ lấp đầy tất cả các hốc nhỏ đó để các vi khuẩn nguy hiểm hơn không thể có chỗ đứng trên da.
Segre và các nhà nghiên cứu khác của NIH đã xem xét các vi khuẩn trên da được thu thập từ các vùng cơ thể khác nhau trên những tình nguyện viên khỏe mạnh. Họ phát hiện ra rằng vị trí cơ thể có ảnh hưởng rất lớn đến loại vi khuẩn sống. Ví dụ, vi khuẩn sống dưới cánh tay của bạn có thể giống với vi khuẩn sống dưới cánh tay của người khác hơn là với vi khuẩn trên cẳng tay của chính bạn.
Vi khuẩn cũng rất quan trọng đối với hệ thống miễn dịch chống nhiễm trùng của cơ thể. Trong một nghiên cứu gần đây, các nhà khoa học NIH đã kiểm tra những con chuột đặc biệt được sinh ra và lớn lên không có mầm bệnh. Những con chuột này dường như có chức năng miễn dịch yếu. Ngược lại, những con chuột bình thường có cộng đồng vi khuẩn sống động và nhiều loại tế bào và phân tử miễn dịch phong phú trên da.
Những con chuột không có vi trùng được tiếp xúc với Staphylococcus cholermidis, một trong những vi khuẩn phổ biến nhất trên da người. Việc thêm một loài vi khuẩn này đã tăng cường chức năng miễn dịch trên da chuột. Những con chuột nhiễm S. cholermidis có thể chống lại ký sinh trùng, trong khi những con chuột không nhiễm vi khuẩn thì không.
Segre nói: “Chúng ta thường có cảm giác rằng vi khuẩn sống trên da của mình là có hại. “Nhưng trong nghiên cứu này, chúng tôi chỉ ra rằng những vi khuẩn này có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe bằng cách ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng da trở nên kéo dài, rõ rệt và nghiêm trọng hơn.”
Có bằng chứng chắc chắn rằng các vi khuẩn trong đường sinh sản của phụ nữ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản và giúp bảo vệ chống lại bệnh tật. Một nghiên cứu gần đây cũng tìm thấy một cộng đồng vi khuẩn đa dạng trong đường tiết niệu và trên dương vật của nam giới. Các nhà nghiên cứu do NIH tài trợ đang nghiên cứu các vai trò tích cực khác đối với vi khuẩn. Một lĩnh vực nghiên cứu chính liên quan đến các tình trạng liên quan đến dị ứng, bao gồm hen suyễn ở trẻ em, dị ứng da, dị ứng mùa và bệnh lác ngoài da.
Vì vậy, bạn có thể làm gì để bảo vệ chống lại vi khuẩn gây nhiễm trùng nhưng hãy chăm sóc những vi khuẩn giúp bạn? Chúng tôi biết rằng rửa tay là điều quan trọng để loại bỏ vi khuẩn có hại—ví dụ như trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh.
Segre cho biết những thứ khác ít rõ ràng hơn có thể ảnh hưởng đến vi khuẩn trên da của bạn. Segre chỉ ra rằng các loại lotion và kem bạn sử dụng có thể tạo ra một hàng rào bảo vệ độ ẩm cho làn da của bạn, “nhưng trên thực tế, bạn cũng đang bón phân cho khu vườn vi sinh vật. Bạn đang thực sự thay đổi nguồn thức ăn cho vi khuẩn sống trên da của bạn.” Cô ấy nói rằng không có một câu trả lời đúng nào về sản phẩm da nào là tốt nhất cho bạn. Thử nghiệm để xem những loại khác nhau ảnh hưởng đến làn da của bạn như thế nào.
Nhiều nhà nghiên cứu lo lắng rằng một số người đang cố gắng trở nên quá sạch sẽ. Blaser cho rằng ngày nay mọi người đang sử dụng chất khử trùng và các sản phẩm kháng sinh quá thường xuyên. “Rõ ràng là có rất nhiều vi trùng xấu, nhưng tôi nghĩ chúng ta đã đi quá xa và có vẻ như việc cố gắng loại bỏ những kẻ xấu đã có tác động phụ đến những người tốt.”
Bạn không bao giờ đơn độc khi nói đến vi khuẩn của mình. Nhưng đừng lo lắng về nó. Chỉ cần nhớ bao nhiêu bạn cần chúng.
Theo NIH (National Institutes of Health)
BS Đỗ Văn Hội (MD) dịch.