Financial Times – Tác giả: A. Anantha Lakshmi
Cù Tuấn, biên dịch
20/11/2024
Một nhà máy chế biến cà phê ở Việt Nam. Ảnh: Reuters
Tóm tắt: Hà Nội có thể trở thành nạn nhân của chính sự thành công của mình sau khi tạo ra thặng dư thương mại khổng lồ với Mỹ.
Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi lớn nhất từ cuộc chiến thương mại của Donald Trump với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Nhưng Hà Nội có thể trở thành nạn nhân của chính vận may của mình, theo các nhóm kinh doanh và nhà phân tích đã cảnh báo, nếu vị tổng thống đắc cử thực hiện các mối đe dọa về thuế quan toàn diện khi ông trở lại Nhà Trắng.
Việt Nam đã đạt được thặng dư thương mại lớn thứ tư với Mỹ trong những năm gần đây – chỉ sau Trung Quốc, Mexico và EU – khi các nhà sản xuất toàn cầu chuyển nhà máy khỏi Trung Quốc để tránh tác động của chính sách thuế quan của Trump.
Nhưng thành công của “Trung Quốc cộng một” đã đặt Việt Nam vào thế yếu. Nền kinh tế của Việt Nam đã trở nên phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ, chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Marco Förster, giám đốc ASEAN của Dezan Shira & Associates tại Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết: “Việt Nam hiện có khả năng phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ hơn, đặc biệt là đối với hàng hóa Trung Quốc quá cảnh qua Việt Nam để tránh thuế quan“.
Trump đã tuyên bố sẽ áp thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và lên tới 20% đối với hàng hóa từ tất cả các quốc gia khác. Các nhà kinh tế tại ngân hàng Singapore OCBC đã cảnh báo rằng, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam – đạt 5% vào năm ngoái – có thể giảm tới 4 điểm phần trăm nếu Trump áp dụng các biện pháp như vậy.
Förster cho biết: “Nếu Mỹ áp dụng thuế quan đối với Việt Nam, hậu quả có thể thảm khốc”.
Mặc dù Trump không nhắc đến Việt Nam trong chiến dịch tranh cử tổng thống gần đây, nhưng vào năm 2019, ông đã gọi quốc gia này là “quốc gia lạm dụng tồi tệ nhất”.
“Việt Nam lợi dụng chúng ta thậm chí còn tệ hơn cả Trung Quốc”, ông nói với Fox Business.
Các doanh nghiệp tỏ ra lo lắng. “Một số doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam lo ngại về khả năng áp thuế từ chính quyền Trump mới“, Hong Sun, chủ tịch Phòng Thương mại Hàn Quốc tại Việt Nam cho biết. Hàn Quốc từ lâu đã là một trong những nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài hàng đầu của Việt Nam và tập đoàn điện tử Samsung là nhà đầu tư lớn nhất tại quốc gia này.
Ông Hong cho biết, nếu Washington áp thuế đối với hàng hóa Việt Nam, các công ty Hàn Quốc có thể trì hoãn hoặc giảm đầu tư và sản xuất tại nước này.
Các quan chức Việt Nam rất nhạy bén với những rủi ro tiềm ẩn từ sự thù địch thương mại của Trump. Chủ tịch nước Việt Nam Lương Cường đã đưa ra lời cảnh báo kín đáo tại hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương ở Peru tuần trước, rằng “chủ nghĩa cô lập, chính sách bảo hộ và chiến tranh thương mại chỉ dẫn đến suy thoái kinh tế, xung đột và nghèo đói“.
Ông cho biết: “Giờ đây, hơn bao giờ hết, điều quan trọng là phải vượt qua tư duy ‘trò chơi tổng bằng không’ và bảo vệ chống lại chủ nghĩa dân tộc làm sai lệch các quyết định chính sách”.
Trong khi toàn bộ Đông Nam Á được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung, không có quốc gia nào thành công như Việt Nam trong việc thu hút đầu tư nhờ vị trí gần Trung Quốc, với chính sách và ưu đãi thân thiện với doanh nghiệp.
Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam đạt 36,6 tỷ đô la vào năm ngoái, trong khi thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ tăng vọt lên hơn 104 tỷ đô la, gần gấp ba lần mức 38 tỷ đô la vào năm 2017, khi Trump nhậm chức. Thái Lan đứng thứ hai trong khu vực, với thặng dư thương mại của Mỹ là gần 41 tỷ đô la.
Mối quan hệ Mỹ-Việt đã được củng cố kể từ khi Trump rời nhiệm sở. Hai nước đã nâng cấp mối quan hệ của họ vào năm ngoái lên “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”, cấp độ quan hệ ngoại giao cao nhất của Hà Nội. Tổng thống Joe Biden gọi Việt Nam là “một cường quốc quan trọng trên thế giới và là người dẫn đầu trong khu vực quan trọng này”, và xóa bỏ nhãn hiệu “quốc gia thao túng tiền tệ” do Trump áp đặt.
Washington cũng đã hỗ trợ các nỗ lực thúc đẩy sản xuất chất bán dẫn tại Việt Nam như một phần trong chiến dịch hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ sản xuất chip tiên tiến của Trung Quốc.
Các chuyên gia cho biết, Việt Nam có thể tăng cường giám sát các khoản đầu tư của Trung Quốc hoặc tiến hành điều tra chống bán phá giá để xoa dịu Trump, hoặc thực hiện các bước thu hẹp thặng dư thương mại bằng cách mua thiết bị quân sự, máy bay dân dụng hoặc khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ các công ty Mỹ.
Peter Mumford, giám đốc khu vực Đông Nam Á của Eurasia Group, cho biết: “Thách thức lớn hơn là nền kinh tế tương đối nhỏ của Việt Nam không có khả năng nhập khẩu nhiều từ Mỹ“.
“Về mặt FDI, Hà Nội có thể tăng nhẹ đầu tư vào Mỹ, nhưng điều này sẽ không giúp xoa dịu được mối lo ngại về thương mại của Washington”.
Việt Nam đã vun đắp mối quan hệ hữu nghị với cả Mỹ và Trung Quốc theo chính sách đối ngoại không liên kết được gọi là “ngoại giao cây tre”. Nhưng với bất kỳ sự gia tăng nào trong việc mua hàng hóa từ Mỹ, Việt Nam sẽ phải cẩn thận để tránh làm Trung Quốc, đối tác thương mại và nước láng giềng lớn nhất của mình tức giận.
Đầu tư từ Trung Quốc vào Việt Nam cũng tăng vọt – cùng với nguồn FDI rộng hơn – tăng 80% vào năm 2023. Trung Quốc chiếm số lượng dự án mới lớn nhất tại Việt Nam trong năm nay.
Förster lưu ý rằng, nhiều hàng hóa Trung Quốc được chuyển qua Việt Nam “để né thuế quan, đôi khi theo các quy tắc xuất xứ đáng ngờ hoặc thậm chí là nhãn hiệu giả ‘Made in Vietnam’.”
Ông cho biết, Hà Nội đang nỗ lực thiết lập các tiêu chí chặt chẽ hơn cho việc dán nhãn sản phẩm, một hành động có thể giúp tránh được một phần sự tức giận từ chính quyền Mỹ sắp tới.
Nguyễn Thùy Anh, giám đốc công ty quản lý tài sản Dragon Capital chuyên đầu tư vào Việt Nam, cho biết, các khoản đầu tư từ các công ty Trung Quốc có thể phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn từ Hà Nội, nhưng Việt Nam vẫn sẽ thu hút thêm FDI khi các nhà sản xuất tiếp tục dịch chuyển khỏi Trung Quốc.
Bà [Thùy Anh] cho biết thêm, Hà Nội “có khả năng sẽ chủ động điều chỉnh hoạt động xuất nhập khẩu, đàm phán các hiệp định thương mại và tăng cường tuân thủ các quy tắc xuất xứ để giảm thiểu rủi ro về thuế quan”.
Tại sao Việt Nam có nguy cơ trở thành nước chịu thiệt lớn vì chính sách thuế quan của Trump
Overlay7
