Một cuộc chạy đua vũ trang hải quân đã bùng lên ở Thái Bình Dương, buộc Mỹ phải tìm cách chống lại tham vọng của Bắc Kinh mà không làm gia tăng nguy cơ xung đột
China’s Liaoning aircraft carrier is accompanied by navy frigates and submarines conducting exercises in the South China Sea near Taiwan, April 12, 2018.
PHOTO: LI GANG/XINHUA/ASSOCIATED PRESS
Chú thích ảnh: Tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc được tháp tùng bởi các khinh hạm và tàu ngầm của hải quân đang tiến hành các cuộc tập trận ở Biển Đông gần Đài Loan, ngày 12 tháng 4 năm 2018.
Tác giả: Bruce Jones
Ngày 16 tháng 9 năm 2021
Dù Mỹ đã tham gia một cuộc Chiến tranh Lạnh mới hay chưa thì rõ ràng là Mỹ đang ở trong một cuộc chạy đua vũ trang mới với Trung Quốc. Nhưng không giống như cuộc đấu tranh lâu dài, có thể nhìn thấy được với Liên Xô, quân đội trên bộ ở châu Âu là tiền tuyến và viễn cảnh các cuộc tấn công hạt nhân liên lục địa hiện ra, cuộc chạy đua vũ trang ngày nay hầu như tập trung ngoài tầm nhìn của công chúng, trên biển.
Vùng biển quan trọng trong cuộc đua này là Tây Thái Bình Dương, vùng biển rộng lớn ở phía tây Hawaii. Eo biển Luzon, nối Biển Philippines với Biển Đông, đã trở thành một vùng căng thẳng nhất trên thế giới thay thế Khu vực Fulda giữa Đông và Tây Đức. Nếu chiến tranh trên các đại dương nổ ra, có thể do cuộc khủng hoảng ở Đài Loan, thì hầu như sẽ bắt đầu từ đó.
Trong suốt thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh kéo dài, chúng ta đã quen với việc coi các đại dương như một vùng biển yên bình chung của cả thế giới. Nhưng ngày nay chúng đang nhanh chóng trở lại với vai trò từng có trong Thời đại Đế chế: một khu vực cạnh tranh trong phát triển thương mại, khoa học và trên hết là quyền lực hải quân.
Nhìn chung Hoa Kỳ vẫn có lực lượng hải quân mạnh mẽ và tiên tiến hơn. Hoa Kỳ cũng có thể trông cậy vào sự giúp đỡ từ một số đồng minh và đối tác như Nhật Bản và Ấn Độ ngày càng nhiều hơn. Chỉ trong tuần này, Hoa Kỳ đã tăng cường vị thế phối hợp ở Tây Thái Bình Dương khi công bố quan hệ đối tác an ninh mới với Vương quốc Anh và Úc, hay là AUKUS, với nhiệm vụ đầu tiên là giúp Úc chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Uy thế vượt trội về hải quân nói chung chắc chắn nằm ngoài tầm với của Trung Quốc và trong khi Trung Quốc có thể được hải quân Nga trợ giúp, thì những người bạn khác trên biển có khả năng hạn chế. Và với những lợi ích to lớn của Trung Quốc trong dòng lưu thông năng lượng và hàng hóa qua các vùng biển giáp biên giới Trung Quốc, có thể nói tham vọng hải quân của họ chỉ mang tính chất phòng thủ. Nhưng quyền lực hải quân của Trung Quốc ở châu Á rất đáng gờm và tầm hoạt động ngày càng lớn; Trung Quốc chắc chắn có thể tạo ra một đối trọng quân sự hiệu quả đối với Mỹ, đặc biệt là ở sân sau. Chỉ riêng điều đó đã là đáng lo.
Cuộc chạy đua vũ trang trên biển hầu như không được các nhà chiến lược quân sự thừa nhận, nhưng điều đó không làm cho nó trở nên kém thực tế hay bớt nguy hiểm hơn. Đối với Hoa Kỳ, cuộc đua thúc đẩy cho sự hiện diện thường xuyên của quân đội Mỹ ở châu Á. Sự thay đổi bao gồm các chuyến hải hành thường xuyên hơn; đầu tư vào các công nghệ phát hiện tên lửa và radar tiên tiến, cả việc thử nghiệm các hệ thống đánh chặn tên lửa có chi phí lên tới 200 triệu USD cho mỗi lần thử nghiệm; và mở rộng hạm đội tàu ngầm hạt nhân của Mỹ với việc phân bổ 22,2 tỷ đô la cho chín tàu ngầm lớp Virginia chạy bằng năng lượng hạt nhân – hợp đồng đóng tàu lớn nhất từ trước đến nay của Hải quân.
Trung Quốc cũng đang gia tăng năng lực hải quân. Nước này đã khởi động nhà máy đóng tàu đắt tiền trong khi đầu tư vào các hệ thống thông tin và liên lạc tiên tiến cần thiết để quản lý một đội tàu có tầm hoạt động gần như toàn cầu. Đồng thời Bắc Kinh cũng mở rộng chương trình tên lửa chống hạm.
Kế hoạch quân sự của cả hai quốc gia này hiện cũng bao gồm cuộc chiến chống tàu ngầm chiến lược — sử dụng hạt nhân ngầm dưới biển hoặc thậm chí là các xà lan hạt nhân trên biển để phòng thủ trước các cuộc tấn công bằng tàu ngầm. Trung Quốc có khả năng sử dụng những vũ khí như vậy để ngăn chặn tàu ngầm của Mỹ đi qua eo biển Luzon.
Nói tóm lại, cả hai đều đang phát triển các hệ thống vũ khí tiên tiến, khổng lồ với khả năng tiêu diệt hải quân đối phương, tiêu diệt hàng nghìn người và đe dọa các đối thủ địa chính trị.
Những gì đang bị đe dọa không chỉ là quyền lực hải quân mà còn là cuộc đấu tranh giành vị trí thống trị trong thương mại toàn cầu. Thuật ngữ “toàn cầu hóa” hiện đang được sử dụng quá mức gợi lên hình ảnh vận tải hàng không tốc độ cao và các ngành cần ít hoặc không cần vận chuyển hàng hóa, chẳng hạn như dịch vụ công nghệ. Nhưng 85% thương mại thế giới vẫn có hàng hóa vận chuyển bằng đường biển – tàu chở xe hơi, hàng rời, tdầu và khí đốt cững như container lớn.
Trung Quốc đã trở thành quốc gia kinh doanh đường biển lớn nhất thế giới, vượt xa các quốc gia khác và đang nhắm tới các công cụ quyền lực hàng hải khác ngoài lực lượng hải quân như mạng lưới cảng toàn cầu (một số trong số đó có thể trở thành các căn cứ hải quân). Trong khi quy mô chính xác của tham vọng hải quân Trung Quốc đang được tranh luận sôi nổi, hải quân Trung Quốc không giấu giếm mục tiêu có thể hoạt động ở nơi mà cựu tổng tư lệnh hải quân Đô đốc. Wu Shengli gọi là “vùng biển xa” – Bắc Cực, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương – như cũng như những nơi gần Trung Quốc hơn.
Hải quân Trung Quốc gần đây đã triển khai tàu đặt cáp quang đầu tiên, và các tuyến cáp dưới biển cũng là một phần quan trọng trong hệ thống phát hiện đối thủ ở Biển Đông. Những kết nối như vậy là rất cần thiết đối với các ngành công nghiệp tiên tiến và phần lớn của cuộc sống hiện đại. Toàn bộ 93% tất cả dữ liệu — cho dù là ảnh iPhone, email, cập nhật phần mềm hay thông tin công nghiệp và quân sự — được truyền dưới nước, trong những sợi dây cáp được kết nối với nhau dưới đáy biển. (Vệ tinh, mặc dù quan trọng, không thể xử lý lượng dữ liệu khổng lồ như vậy.)
Cáp quang cũng rất quan trọng trong chiến tranh hải quân hiện đại, cáp chứa nhiều dữ liệu lớn, viễn thám quy mô lớn và ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào các công nghệ quân sự – mà Trung Quốc gọi là “chiến tranh được thông tin hóa” và Mỹ gọi là “chiến tranh hệ thống.” Tấn công vào một phần của mạng lưới rộng lớn dưới biển này có khả năng phá vỡ toàn bộ hệ thống, đó là một lý do khiến một cuộc đụng độ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trên biển khó có thể chỉ giới hạn trong phạm vi địa lý ở đó. Những gì bắt đầu ở Tây Thái Bình Dương sẽ không — không thể — chỉ có xảy ra ở đó.
Dòng năng lượng toàn cầu cũng phụ thuộc vào sự ổn định trên biển cả. Người ta thường nghĩ rằng việc sản xuất dầu và khí đốt vẫn tập trung vào các giàn khoan ở Texas và Ả Rập Xê-út hoặc trên đường ống dẫn trên đất liền của Nga đến Đức, nhưng hơn 70% dầu và khí đốt được tìm thấy dưới biển hoặc được vận chuyển bằng đường biển, phần lớn qua các cảng ở châu Á. Điều này quan trọng đối với tất cả các nền kinh tế lớn của châu Ánhư Nhật Bản và Ấn Độ – cả hai đều đang nhanh chóng mở rộng năng lực hải quân, một phần để đáp lại các động thái hải quân của Bắc Kinh. Với Hoa Kỳ cũng rất quan trọng vì Hoa Kỳ cùng là một quốc gia xuất khẩu dầu và khí đốt quan trọng bằng đường biển (mặc dù nước này cũng vẫn là một nhà nhập khẩu lớn).
Trung Quốc đang bận tâm trước những mối đe dọa tiềm tàng đối với các dòng năng lượng trên biển này. Họ phải đối mặt với “Nan đề Malacca”, một thuật ngữ được Hồ Cẩm Đào đặt ra vào năm 2003: Trung Quốc càng phát triển thì càng phụ thuộc nhiều hơn vào việc nhập khẩu hàng hóa và năng lượng bằng đường biển thông qua các chốt do Hải quân Hoa Kỳ và các đồng minh kiểm soát, như eo biển Malacca giữa bán đảo Mã Lai và đảo Sumatra. Đây rõ ràng là một tình cảnh không thoải mái.
Với những động lực này, Mỹ không thể chỉ hy vọng rằng Trung Quốc sẽ hành động mang tính xây dựng trên biển. Đồng thời, Hoa Kỳ phải đảm bảo rằng các hành động và sự chuẩn bị của họ không làm gia tăng sự bất an và tham vọng của Trung Quốc.
Thách thức phía trước là duy trì lợi thế chiến lược của Mỹ về quyền lực hải quân, đặc biệt là các liên minh trong khi tránh đối đầu với một đối thủ cảnh giác và ngày càng có năng lực. Một cuộc chạy đua vũ trang trên biển như vậy có vẻ xa vời, nhưng sẽ có tác động toàn cầu.
–Ông. Jones, một thành viên cấp cao tại Viện Brookings, là tác giả của cuốn sách “To Rule the Waves: How Control of the World’s Oceans Shapes the Fate of the Superpowers” , bài tiểu luận này được dựa vào đó.
Nguồn: WSJ
