Tác giả: David Ingram, NBC News, 5-3-2023
Người dịch: Lê Nguyễn
15/4/2023
Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đầu tư đáng kể vào AI. Lauren Schatzman / Tin tức NBC
… sự lo ngại về cuộc chạy đua vũ trang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc về AI
Cuộc chạy đua phát triển thế hệ AI tiếp theo không chỉ diễn ra giữa các công ty công nghệ như Microsoft và Google — mà còn giữa các quốc gia đang nỗ lực để thúc đẩy và phát triển công nghệ của riêng mình.
Tháng trước, trong khi thế giới công nghệ đang xôn xao về ChatGPT thì bộ phận nghiên cứu của Bộ Quốc phòng đã đưa ra một thông báo về trí tuệ nhân tạo của riêng mình: Một bot AI đã điều khiển thành công máy bay chiến đấu F-16 trên bầu trời Nam California.
Tin này tương đối ít được ai chú ý, nhưng nó cho thấy một sự thật bị bỏ qua: Cuộc chạy đua phát triển thế hệ AI tiếp theo không chỉ giữa các công ty công nghệ như Microsoft và Google – mà còn giữa các quốc gia, những quốc gia đang nỗ lực tối đa để thúc đẩy và phát triển công nghệ của chính họ.
Một cuộc cạnh tranh quốc tế về công nghệ AI đang diễn ra vào thời điểm căng thẳng cao độ giữa Mỹ và Trung Quốc, và một số chuyên gia đã bày tỏ sự lo sợ ngại họ về mức độ rủi ro đang tăng quá cao.
Eileen Donahoe, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc và hiện là giám đốc điều hành của Viện khơi mầm phát minh cho Chính sách Kỹ thuật số Toàn cầu thuộc trường Đại học Stanford, cho biết: “Nếu phe các nước dân chủ không dẫn đầu về công nghệ và những kẻ độc tài vượt lên dẫn trước, chúng ta sẽ đặt toàn bộ nền dân chủ và nhân quyền vào tình thế nguy hiểm”.
Trí tuệ nhân tạo ngày càng trở nên gắn bó chặt chẽ với chiến lược địa chính trị của Hoa Kỳ, dù hiện nay chatbot, tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số với các mục đích sử dụng khác của người tiêu dùng đang thu hút hết sự chú ý. Mối đe dọa sẽ là một loạt các công cụ mà các quốc gia hy vọng sẽ sử dụng trong cuộc chiến giành quyền tối cao toàn cầu, theo các quan chức chính phủ đương nhiệm hoặc trước đây của Hoa Kỳ và các nhà phân tích bên ngoài,
Và nó không chỉ là về vũ khí quân sự như máy bay chiến đấu tự động. Một số tiến bộ tương tự đang cung cấp năng lượng cho ChatGPT cũng có thể hữu ích cho các công cụ địa chính trị khác nhau như máy tuyên truyền quy mô lớn, các loại tấn công mạng mới và “ sinh học tổng hợp ” có thể quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế.
Jason Matheny, Giám đốc điều hành của Rand Corp., một tổ chức phi lợi nhuận cung cấp hỗ trợ nghiên cứu cho chính phủ Hoa Kỳ, cho biết: “Trong cộng đồng kỹ thuật và một số bộ phận của cộng đồng chính sách, cuộc đua này thật ra đã diễn ra khá lâu.
“Nhưng điều khác bây giờ là,” ông nói thêm, “đây là một chủ đề thảo luận giữa công chúng. Hiện có hàng triệu người đã tương tác với một mô hình ngôn ngữ lớn” — cụ thể là ChatGPT và người anh em họ của nó trên công cụ tìm kiếm Bing của Microsoft.
Nhìn bề ngoài, chatbot có thể không có nhiều điểm chung với vũ khí tự động, nhưng chúng được xây dựng trên những ý tưởng tương tự. Công nghệ AI được tạo thành từ một loạt các tiến bộ riêng biệt đang diễn ra song song bao gồm các vi mạch chuyên dụng mới và kiến trúc điện toán mới gọi là “ máy biến áp ” mà các kỹ sư của Google đã phát triển. Chữ “T” trong ChatGPT là viết tắt của transformer.
Một tai nạn cho đến nay là việc trao đổi công nghệ xuyên biên giới, tương tự như cách mà Internet tự chia thành các phe phái cạnh tranh. Các cơ quan quản lý Trung Quốc đã yêu cầu các công ty Trung Quốc không cung cấp quyền truy cập vào các dịch vụ ChatGPT, Nikkei Asia đưa tin vào tháng trước và chính quyền Biden đã thắt chặt kiểm soát việc xuất khẩu các công nghệ liên quan đến AI sang Trung Quốc.
Theo quan điểm của Trung Quốc, cuộc cạnh tranh đã dẫn đến một sự “tách rời” gây tổn hại cho cả hai nước nhưng Trung Quốc thậm chí có khi còn bị tổn hại nhiều hơn, theo như một báo cáo hồi đầu năm nay của các học giả thuộc trường Đại học Bắc Kinh ưu tú. Báo cáo sau đó đã bị gỡ xuống, tờ South China Morning Post có trụ sở tại Hồng Kông đưa tin .
Nhưng để đối phó với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhấn mạnh về mục tiêu tự chủ về công nghệ.
Sự thống trị của AI không nhất thiết phải là người chiến thắng thì sẽ được tất cả. Trung Quốc đã làm nhiều hơn với công nghệ nhận dạng khuôn mặt so với các quốc gia khác, sử dụng nó như một hình thức kiểm soát, nhưng kiểm duyệt có thể kìm hãm nó trong lĩnh vực về mô hình ngôn ngữ lớn.
Matheny nói rằng để Hoa Kỳ duy trì lợi thế, họ phải xem xét một số thành phần thiết yếu: sức mạnh tính toán với vi mạch, lượng dữ liệu lớn, thuật toán tiên tiến và các kỹ sư tài năng.
Ông nói: “Mỗi thứ trong số này là một loại tài nguyên chiến lược. “Không có nguồn cung cấp vô tận về những người có chuyên môn cần thiết đặc biệt để xây dựng các mô hình AI lớn này.”
Để làm cho cuộc đua trở nên phức tạp hơn, nguồn cung cấp chip tiên tiến lớn nhất lại là Đài Loan, hòn đảo mà Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền.
“Đó là một đặc điểm địa lý bất tiện khi một trong những phần quan trọng nhất của chuỗi cung ứng AI cũng là một trong những nơi phức tạp nhất về mặt địa chính trị, cách Trung Quốc đại lục chỉ 100 dặm,” Matheny nói.
Cả hai nước Mỹ và Trung Quốc đều dành ra một nguồn lực lớn để phát triển AI. Bộ Quốc phòng đang chi 1,5 tỷ đô la trong 5 năm cho AI và năm ngoái Quốc hội đã bổ sung thêm 200 triệu đô la nữa. Cơ quan Dự án Nghiên cứu Tiên tiến Quốc phòng, hay DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency), cơ quan đã thử nghiệm máy bay phản lực F-16, nói riêng họ đã chi hàng tỷ đô la. Chi tiêu của Trung Quốc ít rõ ràng hơn, nhưng ước tính cũng hàng tỷ đô la .
Trong khu vực tư nhân, Hoa Kỳ và Trung Quốc đứng thứ 1 và 2 về tổng đầu tư tư nhân vào AI, với đầu tư của Hoa Kỳ cao gấp ba lần so với Trung Quốc, theo báo cáo năm 2022 của Đại học Stanford .
“Đó không chỉ là về những gì AI được phát minh. Vấn đề là ai áp dụng nó trước,” Christopher Kirchhoff, cựu giám đốc hoạch định chiến lược của Hội đồng An ninh Quốc gia, người đã giúp lãnh đạo văn phòng Thung lũng Silicon của Lầu Năm Góc, cho biết trong một email.
Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia của chính quyền Biden, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các khả năng AI trong mắt Nhà Trắng. Trong cái mà ông gọi là một sự thay đổi chiến lược, Sullivan đã nói trong một bài phát biểu vào năm ngoái rằng việc Hoa Kỳ dẫn trước các quốc gia khác về AI là chưa đủ mà thay vào đó “cần phải duy trì khoảng cách vị trí dẫn đầu càng xa càng tốt”.
Các nhà phân tích cho biết, cuộc cạnh tranh có hầu hết các yếu tố của một cuộc chạy đua vũ trang mới , với tất cả các kịch bản đáng sợ, ngân sách lớn và sự điều động quốc tế mà cụm từ này đòi hỏi.
Những lời kêu gọi giảm leo thang – và thậm chí là một hiệp ước – ngày càng lớn hơn.
Wendell Wallach, đồng giám đốc chương trình AI tại Hội đồng đạo đức trong các vấn đề quốc tế của Carnegie (Carnegie Council for Ethics in International Affairs) cho biết: “Đây là logic của Chiến tranh Lạnh đang trở lại”.
“Có phải chúng ta đang gia tăng căng thẳng giữa chúng ta và Trung Quốc đến mức chúng ta đang tự đặt mình vào bẫy?” ông đặt câu hỏi.
Tháng trước, chính phủ Hà Lan và Hàn Quốc đã đồng tổ chức cuộc họp mà họ gọi là hội nghị thượng đỉnh toàn cầu đầu tiên về các ứng dụng AI “có trách nhiệm” trong chiến tranh và hơn 50 quốc gia tham gia bao gồm cả Mỹ và Trung Quốc đã tán thành một tuyên bố không ràng buộc về “sự cần thiết phải đưa việc sử dụng AI có trách nhiệm lên cao hơn trong chương trình nghị sự chính trị.”
Cũng tại hội nghị thượng đỉnh này, chính quyền Biden đã đề xuất một loạt ý tưởng để kiểm soát vũ khí AI, chẳng hạn như một đề xuất rằng vũ khí chết người “có khả năng bị vô hiệu hóa nếu chúng có hành vi ngoài ý muốn”.
Một tuần sau, Costa Rica tổ chức một hội nghị khu vực về chủ đề tương tự, cho thấy mức độ lan rộng của các mối quan tâm.
Trí tuệ nhân tạo giờ đây gắn liền với các vấn đề quốc tế đến mức gần đây nó đã trở thành một điều chăm chú đối với Henry Kissinger, cựu ngoại trưởng 99 tuổi. Tại một sự kiện năm ngoái, ông kêu gọi Mỹ và Trung Quốc nên bắt đầu đàm phán về một số loại giới hạn nào đó, bởi vì nếu không có chúng, ông nói , “sẽ đơn giản là một cuộc chạy đua điên cuồng để dẫn đến một số thảm họa”.
Các quốc gia khác ngoài Hoa Kỳ và Trung Quốc dường như tin rằng nếu họ không cạnh tranh về AI, thì an ninh của họ sẽ gặp rủi ro.
“Kẻ trở thành người dẫn đầu trong lĩnh vực này sẽ là kẻ thống trị thế giới”, Tổng thống Nga Vladimir Putin nói với một nhóm sinh viên vào năm 2017. Năm sau, Nga cho biết họ đang thử nghiệm một chiếc xe tăng bán tự hành ở Syria, mặc dù nó bị đánh giá kém , và ở Ukraine , cả người Ukraine và người Nga đang theo đuổi công nghệ máy bay không người lái tự hành , tạp chí Wired đưa tin .
ChatGPT đã cho thấy một quốc gia có thể dễ dàng tạo ra các bộ máy tuyên truyền rất thuyết phục trên quy mô lớn như thế nào và gửi nó ra nước ngoài, sẽ có thể tạo khả năng đẩy nhanh xung đột. Joe Wang, giám đốc cấp cao về chính sách đối ngoại của Dự án nghiên cứu cạnh tranh đặc biệt, một tổ chức phi lợi nhuận của cựu Giám đốc điều hành Google Eric Schmidt để nhằm “tăng cường khả năng cạnh tranh lâu dài của nước Mỹ” đã phát biểu như vậy.
Và tiềm năng cho các ứng dụng khác vẫn chưa có mức trần rõ ràng.
Wang, một cựu quan chức của Bộ Ngoại giao và Hội đồng An ninh Quốc gia, cho biết: “Chúng ta đang ở giai đoạn đầu của sự khởi đầu, về một kỷ nguyên mới không chỉ là cạnh tranh chiến lược mà còn về cách một công nghệ mới đang làm thay đổi cục diện của mọi thứ theo đúng nghĩa đen”.
Nguồn:
