Bruxelles : Nguy hiểm của Liên Hiệp Châu Âu đến từ Trung Âu
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen, tại trụ sở Nghị Viện châu Âu ở Strasbourg, Pháp, ngày 15/09/2021. YVES HERMAN POOL/AFP
Theo thông lệ thường niên từ năm 2010, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu đọc bài diễn văn về tình trạng Liên Hiệp Châu Âu. Ngày 15/09/2021, tại Nghị Viện châu Âu ở Strasbourg (Pháp), bà Ursula von der Leyen tóm tắt tình hình trong năm 2020 và thông báo một số biện pháp đối với một số thách thức trong khối cũng như trên thế giới.
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu nói đến việc hỗ trợ 200 triệu liều vac-xin ngừa Covid-19 cho các nước nghèo, viện trợ 100 triệu euro cho Afghanistan, cấp thêm ngân sách cho khí hậu và tổ chức thượng đỉnh quốc phòng châu Âu vào quý I năm 2022.
Tuy nhiên, mối đe dọa từ Trung Âu, đặc biệt là Ba Lan, tiếp tục khiến Bruxelles bận tâm, mà sự kiện gần đây nhất là chính quyền Vacxava vi phạm tự do báo chí khi cấm truyền thông đến đưa tin về nhập cư dọc biên giới giữa Ba Lan và Belarus.
Thông tín viên RFI Pierre Bénazet tại Bruxelles tường trình :
« Chính phủ Ba Lan tấn công tự do báo chí nhưng đó chỉ là sự vi phạm mới nhất về Nhà nước pháp quyền. Trong những hồ sơ cấp bách khác còn có vấn đề liên quan đến giới LGBT (biện pháp được khuyến khích để chống lại giới đồng tính, chuyển giới) và nhất là “Phòng Kỷ luật” thẩm phán (cơ quan thuộc Tòa án Tối cao có trách nhiệm giám sát, thi hành kỷ luật các thẩm).
Từ nhiều năm nay, Ủy Ban Châu Âu phải đấu tranh với Hungari và Ba Lan về việc tôn trọng Nhà nước pháp quyền và những giá trị của Liên Hiệp Châu Âu. Thế nhưng, một số người cho rằng đã đến lúc chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen phải « tuýt còi chấm dứt » tình trạng này vì lập trường của Ba Lan đe dọa đến chính những nền tảng của Liên Hiệp Châu Âu khi dùng Tòa Bảo hiến quốc gia thách thức quyền tối cao của luật pháp châu Âu.
Ngoài ra, mọi người cũng trông chờ một quyết định mới sẽ được ban hành vào ngày 22/09 và ở đây người ta nói là phải nhanh chóng khép lại cánh cửa mà Ba Lan đã đặt chân vào trước khi vấn đề lây lan rộng. Điều này ám chỉ trực tiếp đến việc dựa vào những đề xuất của ông Michel Barnier để lách các quy định của châu Âu về nhập cư.
Ủy Ban Châu Âu đã yêu cầu Tòa án Công lý Liên Hiệp Châu Âu có nhiều biện pháp trừng phạt tài chính nhưng hiện đang chờ xem Ủy Ban Châu Âu tính sử dụng công cụ được gọi là « mang tính điều kiện » này như thế nào. Công cụ này cho phép Ủy Ban Châu Âu đình chỉ các khoản hỗ trợ của Bruxelles trong trường hợp có sự vi phạm nguyên tắc Nhà nước pháp quyền ».
Hoa Kỳ : Gói chi tiêu của đảng Dân chủ gặp trở ngại ở Thượng viện
Hôm nay đáng lẽ là ngày các Thượng nghị sĩ Dân chủ Mỹ hoàn thành soạn thảo gói chi tiêu 3,5 nghìn tỷ đô la của họ, trong đó bơm tiền cho các chương trình xã hội và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nhưng họ có thể sẽ phải làm lại từ đầu. Những ngày gần đây, thượng nghị sĩ trung dung từ Tây Virginia Joe Manchin đã đe dọa sẽ chặn một gói chi khổng lồ như vậy; thay vào đó ông muốn giảm đi 2 nghìn tỷ đô la. Ông nói: “Không đời nào” đảng Dân chủ có thể thông qua nó cho đến cuối tháng. Với đa số 50-50 ở Thượng viện, họ không thể để mất phiếu bầu của ông.
Để chi trả cho gói này, đảng Dân chủ muốn hủy chương trình giảm thuế của chính quyền Trump. Hiện đang có một đề xuất tại Hạ viện để tăng thuế suất doanh nghiệp cao nhất từ 21% lên 26,5% và thuế thu nhập cá nhân trên 400.000 USD từ 37% lên 39,6%. Gói này dự kiến mang về đúng hơn 2 nghìn tỷ đô la. Điều này làm thất vọng cả phe tiến bộ Dân chủ, vì họ muốn tăng thuế hơn nữa, và phe Cộng hòa, vì lý do ngược lại.
Ấn Độ muốn bán Air India nhưng không ai mua
Bốn năm sau khi chính phủ Ấn Độ thông qua chương trình tư nhân hóa Air India, hãng hàng không quốc doanh này vẫn chưa có người mua. Ngày mai là hạn cuối nộp hồ sơ. Người mua sẽ được sở hữu 6.200 chỗ hạ và cất cánh tại các sân bay Ấn Độ cũng như 900 chỗ khác ở nước ngoài (số này đặc biệt sinh lời). Song không như năm 2018 khi chính phủ không bán được 76% cổ phần, lần này chính phủ muốn bán toàn bộ. Nhà chức trách thậm chí mời chào bằng cách cho phép chủ sở hữu mới chỉ phải gánh 3,1 tỷ đô la nợ trong tổng số nợ 8 tỷ đô la.
Dù vậy vẫn khó bán Air India. Hãng đã liên tục lỗ từ khi sáp nhập với hãng hàng không nội địa Indian Airlines vào năm 2007. Thị phần của hãng tại thị trường Ấn Độ cũng giảm xuống chỉ còn 11%. Từng được các sao Bollywood quảng cáo, với các cabin hạng nhất mang danh “Cung điện của Bạn trên Bầu trời,” giờ đây danh tiếng của hãng đang tan biến.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị thăm Hàn Quốc
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đang ở Seoul hôm nay để hội đàm với Chung Eui-yong, người đồng cấp Hàn Quốc. Trên chương trình nghị sự là Triều Tiên, nước vào tuần này đã thử nghiệm một loại tên lửa hành trình tầm xa mới. Ngoài ra còn có tình trạng quan hệ song phương vào lúc căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Mỹ, đồng minh chính của Hàn Quốc.
Các quan chức Hàn Quốc khẳng định quan hệ đã được cải thiện từ năm 2017, thời điểm Mỹ triển khai hệ thống chống tên lửa ở Hàn Quốc khiến Trung Quốc tẩy chay các doanh nghiệp nước này. Nhưng ông Vương sẽ rất chú ý đến việc Hàn Quốc dồn sức xây dựng quân đội và tình cảm chống Trung ngày càng tăng. Mới tuần trước Hàn Quốc đã thử nghiệm một tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm, trở thành cường quốc phi hạt nhân đầu tiên làm được điều này. Ngay sau đó, một bộ phim bom tấn của Trung Quốc về Chiến tranh Triều Tiên đã bị ngưng công chiếu; bộ trưởng văn hóa lấy lý do quan điểm của công chúng khi giải thích việc thu hồi bộ phim. Quan hệ song phương vẫn bị ám ảnh bởi quá khứ và sự thiếu niềm tin.
Sản xuất ở châu Âu phục hồi
Sản xuất của khu vực đồng Euro cuối cùng cũng tăng. Sản xuất công nghiệp đã giảm trong tháng 5 và tháng 6, khiến nó vẫn thấp hơn 1,6% so với mức đỉnh trước đại dịch vào tháng 2 năm 2020. Nhưng dữ liệu tháng 7 công bố hôm nay dự kiến cho thấy mức tăng hàng tháng 0,6%.
Các chỉ số quản lý mua hàng của hãng dữ liệu IHS Markit cho thấy sản lượng sản xuất trên thực tế đã tăng trong suốt mùa hè, khi các nền kinh tế châu Âu mở cửa trở lại. Song dữ liệu cũng cho thấy tồn đọng đơn đặt hàng cao kỷ lục và giao hàng chậm trễ, cho thấy cung không theo kịp cầu.
Tuần trước Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) Christine Lagarde cho biết khối này “đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ trong quý ba.” ECB đã cập nhật dự báo tăng trưởng GDP năm 2021 lên 5%. Nhưng hội đồng thống đốc sẽ đợi đến khi tự tin hoàn toàn để quyết định chấm dứt mua tài sản khẩn cấp trong cuộc họp tháng 12.
Tập Cận Bình, từ Cách mạng Văn hóa đến độc tài kỹ thuật số
Trong bài « Một sự thịnh vượng dưới giám sát tại Trung Quốc » đăng trên Le Monde, tác giả Stéphane Lauer nhấn mạnh đến hơi hướm Cách mạng Văn hóa hiện nay tại Hoa lục.
« Đại tự báo » trên mạng, « bác Tập » đi vào sách giáo khoa
« Không chỉ tẩy rửa chất độc hại, mà phải nạo đến tận xương » – một blogger nổi tiếng dân tộc chủ nghĩa hôm 29/08, kêu gọi chấm dứt với « bè lũ tư bản » làm giàu trên xương máu nhân dân, đồng thời đả kích các ngôi sao đang dẫn dắt lớp trẻ vào ảnh hưởng văn hóa phương Tây.
Lời lẽ không khác thời thanh trừng mao-ít, nhưng điều quan trọng không chỉ ở nội dung, mà còn là quy mô phổ biến. Được truyền thông nhà nước đưa lại, bài viết này 15 ngày sau vẫn còn trên mạng. Đương nhiên kiểu đại tự báo kỹ thuật số này không thể lan truyền nếu không có lệnh của chính Tập Cận Bình.
Từ nhiều tháng qua, các tên tuổi hàng đầu của high-tech Trung Quốc bị chính quyền quy cho nhiều tội : chạy theo lợi nhuận quá đáng, làm hại đến an ninh quốc gia, lạm dụng vị trí độc quyền gây thiệt hại cho người tiêu dùng và doanh nghiệp nhỏ. Một số bị trừng phạt, những người sáng lập lui vào bóng tối, và lãnh vực này được yêu cầu tỏ ra hào hiệp trong việc làm từ thiện.
Tuy các mục tiêu có vẻ tương tự như Hoa Kỳ và châu Âu đối với GAFAM, nhưng không nên nhầm lẫn : Bắc Kinh muốn tăng cường kiểm soát dữ liệu để bảo đảm sự thống trị của đảng cộng sản. Lâu nay là tủ kính bày hàng cho sức mạnh đang lên của Trung Quốc, các tập đoàn internet giờ đây phải lùi lại phía sau. Song song đó là những lời kêu gọi đưa giới trẻ vào khuôn khổ. Mỗi tuần chỉ được chơi game không quá ba tiếng đồng hồ, và học sinh tiểu học được phát sách giáo khoa mới trong đó giải thích những gì « bác Tập » đang chờ đợi nơi các em.
Từ chủ trương đến thực tế
Khái niệm « thịnh vượng chung », nguyên văn trong tiếng Hoa là « cộng đồng phú dụ », được Mao đưa ra lần đầu vào năm 1953 khi gom đất đai của nông dân vào hợp tác xã. Làm giàu nhanh giờ đây bị nghi ngờ, đầu cơ địa ốc bị giám sát, thị trường dạy thêm béo bở được lệnh phải chuyển sang phi lợi nhuận.
Nhưng đó là ý định, còn thực hiện thì phức tạp hơn. Chẳng hạn việc hạn chế chơi game gợi nhớ vụ cấm chơi mạt chược thời Cách mạng Văn hóa, chỉ có tác động hạn chế. Chuyên gia François Godement của Viện Montaigne nhấn mạnh, nhiều cải cách được loan báo trước đây vẫn chưa được áp dụng ở địa phương. Theo ông, Tập Cận Bình « gần với Stalin hay Lưu Thiếu Kỳ hơn là Mao », ông ta « ghét sự hỗn loạn và các kiểu kiểm soát liên quan đến thời Cách mạng Văn hóa ».
Chận trước những tiếng nói phản biện
Nếu hồi năm 1957, chiến dịch « Trăm hoa đua nở » nhằm thúc đẩy người khác lên tiếng để rồi đàn áp, thì đương kim chủ tịch Trung Quốc lại muốn phòng bệnh hơn chữa bệnh. Thế nên Mã Vân (Jack Ma), người sáng lập Alibaba đã bị khóa miệng ngay sau khi dám chỉ trích hệ thống ngân hàng cho vay kiểu tiệm cầm đồ, không đợi đến lúc các tập đoàn high-tech khác có những đề nghị để cải thiện hoạt động.
Về mặt chính trị, trước đại hội đảng 2022, Tập Cận Bình vạch ra những lằn ranh không được phép vượt qua, đồng thời bảo đảm được sự ủng hộ của đa số dân chúng chống lại tầng lớp thượng lưu và siêu giàu. Về kinh tế, ông ta chuẩn bị tinh thần cho tình trạng tăng trưởng chậm lại. Những phấn khởi hậu Covid đang lắng xuống.
Alain Wang, giảng viên CentraleSupélec giải thích : « Đại dịch đã làm trầm trọng thêm những bất cập và cho thấy một số mục tiêu vẫn chưa đạt được ». Đầu tư công không đủ, bất bình đẳng trong y tế, giáo dục, nhà ở là khủng khiếp. Trung Quốc cũng không thúc đẩy được tiêu dùng nội địa để bù đắp lại xuất khẩu giảm, vì người dân không có khả năng.
Không chắc chính quyền giải được phương trình kinh tế nhờ chủ trương mới. Ngược lại, có một điều chắc chắn là Tập Cận Bình tự trang bị cho mình phương tiện để dự báo trước những chống đối trong trường hợp thất bại. Về điểm này, việc siết lại internet rõ ràng là một bước dấn lên theo hướng một sự giám sát đại trà. Nếu việc quay lại với Cách mạng Văn hóa vẫn chưa rõ ràng, thì bước tiến về « độc tài kỹ thuật số » chưa bao giờ hiện thực như thế.
