SGN – 06/4/2023
Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Kevin McCarthy (trái) sẽ gặp bà Thái Anh Văn tại California ngày 5 Tháng Tư 2023
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn đã gặp một số Thượng nghị sĩ Mỹ trước khi gặp Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy vào Thứ Tư 5 Tháng Tư 2023 tại California.
Những lời hứa sát cánh với Đài Loan được lặp lại
Cuối tuần trước, một nhóm thượng nghị sĩ (TNS) thuộc lưỡng đảng đã lặng lẽ gặp bà Thái Anh Văn ở New York để bày tỏ sự ủng hộ đối với nền dân chủ của hòn đảo và cho biết sẽ thông qua những dự luật áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính cứng rắn đối với Trung Quốc (TQ) nếu nước này xâm lược Đài Loan.
Cuộc gặp với TNS Cộng hòa Dan Sullivan (tiểu bang Alaska), TNS Cộng hoà Joni Ernst (Iowa) và TNS Dân chủ Mark Kelly (Arizona) được tiết lộ khi Tổng thống Đài Loan và chính quyền của Tổng thống Joe Biden đang hướng tới sự kiện quan trọng: Bà Thái gặp Dân biểu Kevin McCarthy (Cộng hoà-California) vào ngày 5 Tháng Tư trong chuyến công du được TQ theo dõi chặt chẽ.
Cuộc gặp của các TNS với bà Thái diễn ra vào sáng thứ Sáu tại khách sạn Lotte New York Palace trong khoảng một giờ. Cả ba thượng nghị sĩ đều là cựu quân nhân và là thành viên của Ủy ban Quân vụ Thượng viện. Bà Thái trước đây đã gặp ông Sullivan và bà Ernst nhiều lần, nhưng đây là lần đầu tiên bà gặp ông Kelly.
Cũng tại New York, bà gặp lãnh đạo thiểu số Hạ viện Hakeem Jeffries (Dân chủ-New York), sự kiện được trang tin Punchbowl News của Đồi Capitol đưa đầu tiên. Ông Sullivan cho biết ông đã nói chuyện với bà Thái về Đạo luật Sát cánh với Đài Loan (Stand With Taiwan Act), một dự luật mà ông đã đệ trình lại vào tuần trước cùng Dân biểu Mike Gallagher (Cộng hoà-Wisconsin).
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn tại New York ngày 31 Tháng Ba 2023 (ảnh: Lev Radin/Pacific Press/LightRocket via Getty Images)
Dự luật sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các đảng viên Đảng Cộng Sản (ĐCS) TQ, các tổ chức tài chính và ngành công nghiệp TQ không muộn hơn ba ngày sau khi chính quyền Mỹ xác định TQ đã xâm lược Đài Loan. Luật cũng sẽ cấm các doanh nghiệp Mỹ đầu tư vào các thực thể có liên quan đến ĐCSTQ và cấm nhập khẩu một số sản phẩm được khai thác hoặc sản xuất tại TQ, từ khoáng sản thô, hàng dệt may đến dược phẩm.
Ông Sullivan nói: “Lưỡng đảng ngày càng quan tâm đến mức độ răn đe này. Một trong những bài học về cuộc xâm lược Ukraine của Nga là để ngăn chặn hiệu quả, các biện pháp trừng phạt phải được đưa ra trước bất kỳ cuộc xâm lược nào hơn là sau đó”.
Bà Ernst cho biết sau cuộc gặp với bà Thái bà đã ủng hộ hơn việc tăng cường quan hệ đối tác của Mỹ với Đài Loan thông qua thương mại, tăng cường huấn luyện quân sự và chuyển giao vũ khí nhanh chóng. Ông Kelly cho biết các TNS đã thảo luận về các ưu tiên kinh tế và an ninh chung, gồm một công viên bán dẫn trị giá $40 tỷ mà công ty sản xuất chip Đài Loan Taiwan Semiconductor Manufacturing Co đang xây dựng ở phía Bắc thành phố Phoenix (Arizona). Dự án này là một điểm nhấn trong kế hoạch của chính quyền Biden nhằm đưa hoạt động sản xuất chip trở lại Mỹ.
Vũ điệu ngoại giao
Bắc Kinh đã cảnh báo sẽ trả đũa nếu cuộc gặp giữa bà Thái và Chủ tịch Hạ viện McCarthy diễn ra. “Cuộc gặp sẽ được xem như đòn tấn công vào nền tảng chính trị của quan hệ Trung-Mỹ và là lằn ranh đỏ đầu tiên bị vượt qua!” – một phát ngôn viên của Lãnh sự quán TQ tại Los Angeles tuyên bố vào ngày 3 Tháng Tư.
Đây cũng là cơ hội kiểm tra khả năng gây căng thẳng của TQ đối với một động thái được nước này xem là “không tôn trọng cam kết một TQ”. TNS Cộng hòa Dan Sullivan nói trong một cuộc phỏng vấn:
“ĐCSTQ đang hăm dọa một cuộc tấn công toàn diện vào Đài Loan. Chúng ta hãy chuẩn bị. Khi bạn có một nhà lãnh đạo của nền dân chủ đến đất nước bạn, điều quan trọng nhất là không để những kẻ độc tài ở Bắc Kinh ra lệnh cho chúng ta được gặp hoặc không thể gặp ai, đặc biệt là trên đất Mỹ”.
Bà Thái hạ cánh xuống Los Angeles vào tối 4 Tháng Tư. Ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của bà ở California là cuộc gặp đã được mong đợi từ lâu với Chủ tịch Hạ viện McCarthy tại Thư viện Tổng thống Ronald Reagan. Các chuyến thăm Mỹ của các nhà lãnh đạo Đài Loan thường dưới danh nghĩa “quá cảnh” và không chính thức, một phần trong “vũ điệu ngoại giao” tế nhị của Washington để tránh chọc giận Bắc Kinh, vốn xem Đài Loan là một phần lãnh thổ của TQ.
Những người ủng hộ một Đài Loan tự do đón chào bà Thái Anh Văn tại New York ngày 31 Tháng Ba 2023 (ảnh: Lev Radin/Pacific Press/LightRocket via Getty Images)
Vì vậy, các lãnh đạo Đài Loan tránh dừng lại ở thủ đô Washington và thường không gặp các quan chức cấp cao Mỹ. Với căng thẳng đang dâng cao, văn phòng của bà Thái và chính quyền Biden đã nỗ lực hết sức để giữ cho nhà lãnh đạo Đài Loan phần lớn không xuất hiện trước công chúng trong thời gian bà dừng chân tại Mỹ. Trong lần dừng chân ở New York, bà Thái chỉ xuất hiện chớp nhoáng tại một quán cà phê vắng vẻ ở Brooklyn và từ chối phỏng vấn, trước khi đến nhận giải thưởng của Viện nghiên cứu Hudson trong một buổi họp kín.
Toà Bạch Ốc đã nhiều lần nhắc lại: Các điểm dừng chân tại Mỹ của bà Thái (lần này), trước và sau các chuyến thăm tới Guatemala và Belize, không khác gì những lần quá cảnh trước đây. Văn phòng Đại diện Văn hóa và Kinh tế Đài Bắc tại Hoa Kỳ xác nhận “Trong quá trình quá cảnh tại Mỹ, tổng thống đã tiếp xúc với những người bạn Mỹ, phù hợp với tiền lệ trong quá khứ”. Nếu cuộc gặp của bà Thái với ông Chủ tịch Hạ viện McCarthy diễn ra như kế hoạch, ông sẽ trở thành quan chức cấp cao nhất của Mỹ gặp một lãnh đạo Đài Loan trên đất Mỹ.
TQ sẽ phản ứng mạnh như hăm dọa?
Ngày 4 Tháng Tư, Bộ Ngoại giao Đài Loan tuyên bố rằng những chỉ trích của TQ “ngày càng vô lý” và họ sẽ không lùi bước trước sự hăm dọa. Mối quan hệ thắm thiết của Đài Loan với Washington đã gây lo lắng cho Bắc Kinh và biến hòn đảo tự trị này thành điểm nóng bất ổn nhất trong quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Bà Thái Anh Văn tại Phòng Văn hóa-Kinh tế Đài Bắc, New York, ngày 30 Tháng Ba 2023 (ảnh: Lev Radin/Anadolu Agency via Getty Images)
ĐCSTQ chưa bao giờ cai trị Đài Loan nhưng thề một ngày nào đó sẽ kiểm soát hòn đảo bằng vũ lực nếu cần thiết. Bắc Kinh đang mở rộng và nâng cấp quân đội, buộc Mỹ và Đài Loan cũng có các động thái tương tự. Sau khi người tiền nhiệm của ông McCarthy, bà Nancy Pelosi tới Đài Loan vào mùa hè năm ngoái, Bắc Kinh đã phô trương lực lượng một cách bất thường, làm dấy lên những lo ngại mới trong quân đội Mỹ về khả năng TQ phong tỏa Đài Loan. Sự kiện mới này đã đẩy quan hệ Washington-Bắc Kinh vào một vòng xoáy đi xuống mà cả hai quốc gia đều cố gắng đảo ngược nhưng đến nay vẫn bất thành.
Ông McCarthy từng bày tỏ việc đến thăm Đài Loan sau khi được bầu làm Chủ tịch Hạ viện, nhưng sau khi xem xét các rủi ro, nhóm cố vấn của bà Thái khuyên bà thuyết phục ông McCarthy nên gặp bà ở Mỹ – Wall Street Journal cho biết.
Lev Nachman, một nhà khoa học chính trị giảng dạy tại Đại học Quốc gia Chengchi của Đài Loan, nói về việc Đài Bắc thuyết phục ông McCarthy gặp mặt ở Mỹ: “Việc tạo cho Bắc Kinh một cái cớ để lặp lại những cuộc tập trận bắn đạn thật sẽ gây tổn hại về chính trị cho đảng Dân chủ Tiến bộ cầm quyền của bà Thái, đảng đang thất thế trong cuộc bầu cử địa phương vào cuối năm ngoái và hiện cố gắng củng cố sự ủng hộ trước cuộc bầu cử tổng thống vào đầu năm tới”.
Nhà phân tích quân sự TQ Fu Qianshao nói với tờ Global Times vào cuối tuần qua là ông tin phản ứng của quân đội TQ đối với cuộc họp McCarthy-Thái Anh Văn sẽ tương tự phản ứng mà họ đã làm sau chuyến thăm Đài Loan của bà Nancy Pelosi.
